Opinione

Ndjenja e përgjegjësisë siguresë e moralit islam

— 8 Prill, 2018 6 202 comments

Shkruan: Doc. Dr. Selver Xhemaili

Kurani famëlartë çdo sjellje morale/koncept për të cilin intelekti i përbashkët i njerëzimit e ka pranuar si të mirë, e lavdëron dhe çdo veprim moral, çdo koncept për të cilin intelekti i përbashkët i njerëzimit e ka pranuar si të keq, e qorton. Pra sjellja e moralshme pothuajse në çdo aspekt zënë vendin qendror në Kuranin famëlartë

 

Allahu Madhëriplotë e ka krijuar njeriun në formën më të bukur, gjithçka në gjithësi e ka ofruar në shërbim të tij. Njeriun të cilin e ka caktuar si udhëheqës në tokë e ka pajisur me aftësi të larta të cilat nuk i janë dhënë asnjë krijese tjetër siç është përdorimi i mendjes, logjika, meditimi dhe vullneti i lirë. Nga njeriu të cilit i janë dhënë këto veçori vetëm ka kërkuar t’i bëjë robëri Atij. Nënshtrimi ndaj Allahut do të thotë, duke shfrytëzuar lirinë e zgjedhjes, pra në bazë të dëshirës së lirë, të respektosh vullnetin/urdhrat e Allahut. Ky fakt kërkon që njeriu të jetojë gjithnjë me vetëdijen e përgjegjësisë dhe falënderimit ndaj Allahut I Cili ia fali njeriut gjithçka që posedon. Në këtë kontekst, ndjenja e përgjegjësisë është stabilizator i moralit të adhuruesit. Studimet psikologjike vërtetojnë se ndjenja fetare dhe ndjenjat e përkushtimit, respektit dhe dashurisë ndaj Absolutit janë të lindura (fitrah). Si rrjedhojë, ortopraktika fetare nuk është vetëm kërkesë hyjnore, por edhe element struktural i qenies njerëzore.

Nga ana tjetër  “Humbja e ndjenjave të përgjegjësisë ka ndikuar që dekadenca të dominojë mbi intelektin islam, dhe për këtë shkak periudhat e fundit historike të ummetit islam janë përplot destabilizime e trazira. Vetëm ndjenjat e përgjegjësisë mund ta nxjerrin muslimanin nga gjendja e mjerueshme momentale dhe ta udhëzojnë në rrugë të drejtë, që ta mbroj pozicionin e vet si mëkëmbës në tokë, të kontribuojë në qytetërimin njerëzorë dhe ta shfrytëzojë gjithësinë. Parimi i përgjegjësisë siguron korrektësinë e mendimit islam dhe të metodologjisë së intelektit islam. Muslimani do të përgjigjet drejtpërdrejt para Krijuesit për rolin e tij si mëkëmbës në tokë dhe si i autorizuar për t’i shfrytëzuar të mirat e saj me qëllim të mirë e përparim në shkencë, punë, e aplikim.

Sipas Ibn Abbasit struktura e fesë  përbëhet prej këtyre katër elementeve: 1. Ahlakut-Moralit, 2. Akaidit-Besimit, 3. İbadeteve-Adhurimeve, 4. Muamelateve-Veprimeve. Kjo renditje e Ibn Abbasit është diskutuar në mesin e dijetarëve, diskutimet kanë rrjedhë në atë drejtim saqë janë përqendruar rreth asaj, kush është në themel të fesë besimi apo morali?Në qoftë se kësaj pyetje do t’i përgjigjemi “besimi” atëherë kjo çështje do të na lind pyetje të reja. A është besimi garantues i sjelljeve morale të pronarit të vet.

Në qoftë se kësaj pyetje i themi “po” atëherë na duhet të konkludojmë që të gjithë besimtarët janë të moralshëm ndërsa jobesimtarët janë të pamoralshëm. Mirëpo, çka do të bëjmë me ata që besojnë por që në fushën e moralit kanë ngelur në klasë? Ose, çfarë do të themi për ata që nuk posedojnë ndonjë besim të vërtetë por që kanë sjellje morale të mirëfilltë. Pyetjen mundë ta parashtrojmë edhe në këtë mënyrë? A është e pranueshme të jesh mysliman pa qenë njeri, pa pasur njerëzillëk? Nëse mundet një gjë e tillë atëherë çfarë muslimanllëku është ky? Pronari i Islamit-Allahu Madhëriplotë, a është i kënaqur me një muslimanllëk pa moral? Ideali i fesë a është ky? A e vërteton kurani një islam të këtillë?

Pra, nëse këto elemente që përbëjnë fenë do të duhej që patjetër t’i radhisim njëra pas tjetrës do të duhej që në katin themeltarë të vendojmë, jo besimin, por moralin. Këtë fakt kemi mundësi ta kuptojmë nga ajeti i dytë i sures Bekare. Dhalike’l-kitâbulârajbe fîhihudenli’l-muttakîn:“Ky është Libri në të cilin nuk ka dyshim. Ai është udhërrëfyes për të devotshmit”, Nga ky ajet pastër kuptohet që takvallëku (takva)  që është një koncept moral është baza e udhëzimit (hidaje). Ndërsa, nga cili do këndvështrim ta shikojmë hidajeti është një koncept besimor. Të udhëzohesh do të thotë të pranosh besimin e caktuar në këtë rast, islamin. Ndërsa koncepti takva është një koncept i moralit. Cilin do kuptim që ta preferojmë në fund të fundit këto terme tregojnë se kemi të bëjmë me një termë etik. Disa studiues të thellë të këtyre çështjeve siç është Fazlurahman, Tashihiko Izutcu, Muhammed Esed etj. duke u zhytur në thellësi të analizave semantike të këtyre termeve e kanë përkapur kuptimin më të qëlluar të këtij koncepti dhe  konkludojnë se kuptimi esencial i këtij termi është sjellje me vetëdije të përgjegjësisë. Pra sjellje morale. Në fakt parimet morale

Ndaj kujt vetëdije të përgjegjësisë? Ndaj të gjitha qenieve, ndaj gjithë botës ekzistuese. Përgjegjësia më e madhe është vetëdija e përgjegjësisë që ndjehet ndaj Allahut madhëriplotë. Më së pari vetëdija e përgjegjësisë ndaj vetë ekzistencës së vet. Me që njeriu është kryevepra e Zotit, që është krijuar për një qëllim të caktuar, ai është  detyruar të pyes, të hulumtoj dhe ta gjejë qëllimin e ekzistencës së vet. E kjo është përgjegjësia e njeriut ndaj vetes.Njeriu nëse arrinë të zhvillojë vetëdijen e përgjegjësisë ndaj vetes do të arrijë në vetëdijen e përgjegjësisë ndaj Allahut xh.sh. pikërishtë kjo është takvaja. Njeriu pasi të vendos këtë vetëdije, do të perceptojë përgjegjësinë edhe ndaj njerëzve tjerë, mjedisit dhe gjërave tjera. Në këtë kuptim adhurim/ibadet, do të thotë, që njeriu ta çojë në vendë përgjegjësinë që ka ndaj botës sëbrendshme të tij. Rumiu këtë e shpreh në këtë mënyrë, “Nëse ti e do veten, duhet ta dashurosh edhe Krijuesin tënd; ndërkaq, kur të dashurohesh te Krijuesi, ti do duash edhe krijesat e Tij”. Kurani Fisnik këtë termë e ka përdorur pikërisht në këtë kuptim. Meqë, nëse njeriu do të veproj/lëviz me një moral të përgjegjësisë, ky moral duhet të ketë një mbështetje, një referencë. Dhe ky është Allahu Madhëriplotë. Përgjegjësia që ndjehet ndaj qenieve tjera, në esencë është një vazhdimësi e përgjegjësisë që është ndaj Allahu xh.sh.

Njeriu, për gjithçka që posedon përfshirë edhe ekzistencën e tij, lind si borxhli ndaj Krijuesit të Lartëmadhërishëm. Në fakt, edhe termi din/fe dhe fetari që rrjedh nga termi dejn/borxh nuk është asgjë tjetër përveç se vetëdije e borxhllëkut. Rezultati i vetëdijesimit se je borxhli ndaj Zotit nuk do të thotë ta paguash këtë borxh. Meqë kjo nuk është e mundur. Në fakt edhe Ai nuk e pret këtë nga robërit/adhuruesit e Tij. Ajo që pret prej tyre është, “qëndrimi i sinqertë ndaj amanetit”. Ndërsa qëndrimi i sinqertë ndaj amanetit të imponon të veprosh/lëvizësh me vetëdije të përgjegjësisë.

Nëse do t’i qasemi pak më thellë kuptimit të ajetit të lartëpërmendur do të thotë, një njeri të pa udhëzuar, forca që e sjell në pragun e udhëzimit (hidajetit) është takvallëku i tij para kohës së udhëzimit dmth sjellja e tij me vetëdije të përgjegjësisë. Shikuar nga ky kontekst në themelin e strukturës së fesë qëndron morali. Meqë përgjegjësia morale është bazamenti i besimit. Njeriu në saje të kësaj përgjegjësie e kërkon dhe hulumton të vërtetën. Në fundë të këtij kërkimi vjen imani. Të udhëzohesh do të thotë të besosh. Mirëpo këtu takvallëku nuk mbaron. Ngase takvaja është vetëdije e përgjegjësisë dhe ajo vazhdon edhe pasi të udhëzohet njeriu.

Sjellja morale nuk guxon të jetë e endeksuar në fuqi të ulëta-në interese banale. Njësjellje morale  e endeksuar në gjëra të tilla e zbeh vetë moralitetin e një veprimi. Një sjellje në qoftë se është vetëm sa për sy e faqe, moraliteti i saj është I diskutueshëm. Një person sjelljen që tregon ndaj atij që konsideron se është “I JONI” nëse nuk e tregon edhe ndaj tjetrit “QË S’ËSHTË I JONI’ edhe sjelljen ndaj atij të parit e ulë nga të qenët një veprim moral. Bie fjala, veprimi I nënës, e cila shpëton fëmijën e vet, që është duke u mbytur në një lumë, padyshim është veprimi mirë por nuk arrinë veprimin e mirëfilltë etik, ngase ajo vepron nën shtytjen e instiktit, ndërkaq sikur ajo ta shpëtonte fëmijën e dikujt që e urren, ajo do të ngrihej përmbi sferën natyrore, ngase do vepronte në saje të një veprimi krejtësisht etik. Kësaj I thonë: e bëj veprimin etik, sepse në këtë mënyrë e realzojë njerëzinë time. Prandaj, njeriu mund të krenohet me atë që ka zgjedhur të bëjë e jo me atë që është, si tërësi e rrethanave që e përcaktojnë.

Nisur nga ky fakt përfundimisht një sjellje a është e moralshme apo jo, e di vetëm Ai i cili mundë t’I lexojë qëllimet që janë edhe burimi i një sjellje të caktuar. Një sjellje/veprim për ta mbrojtur nga të qenët sa për sy e faqe ka vetëm një alternativë. Edhe ajo është ta lidhësh për një referencë transedentale/tejfizike. Edhe Ai është Allahu xh.sh.  Meqë i vetmi është Allahu Madhëriplotë i cili pandërprerë mundë ta ndjek procesin e një veprimi nga të qenët ide e deri në realizimin e saj apo shndërrimin në vepër. “Ne e kemi krijuar njeriun dhe, Ne e dimë ç’i pëshpërit atij shpirti i vet. Ne jemi më pranë tij se damari i qafës së vet.”(Kâf 50:16) Parimi që do ta nxjerrë njeriun prej përmasës së “njeriut biologjik” (besher) dhe do ta bartë në gradën e “Ademit” është normale që të jetë me burim transcendental. Parimet etike paraqesin “litarin e fortë” të lëshuar nga qielli në tokë me qëllim të lartësimit të njeriut.

Kurani famëlartë çdo sjellje morale/koncept për të cilin intelekti i përbashkët i njerëzimit e ka pranuar si të mirë, e lavdëron dhe çdo veprim moral, çdo koncept për të cilin intelekti i përbashkët i njerëzimit e ka pranuar si të keq, e qorton. Pra sjellja e moralshme pothuajse në çdo aspekt zë vendin qendror në Kuranin famëlartë. Qëllimi i Kuranit është ta moralizojë sjelljen e njeriut. Për çkado që të flasë Kurani në fund të fundit lidhet me çështjet morale. Për shembull Sureja Alek, pesë ajetet e para të kësaj sure bëjnë fjalë për moralin e dijes. Urdhëresa që të lexohet në emër të Zotit është garancion për moralitetin e dijes. Dija pa moral, pa rregulla etike, pa referencë te Zoti Madhëriplotë ka mundësi të shndërrohet në dëm për krijesat. Njerëzimi është duke përjetuar më shumë fatkeqësi nga veprimet e njeriut, se sa nga mosveprimi. Lotët e njerëzimit më tepër janë derdhur nga pasojat e përdorimit të keq të diturisë së njeriut, se sa nga pasiviteti i injorancës. Luftërat shkatrrimtare, gjonocidet, armët bërthamore, bilogjike, kimike etj. Nuk I kanë projektuar barinjët e pa shkollë, por njerëz të dijshëm por pa ndjenjën e përgjegjësisë.

Prandaj të nderuar vllezër, duke përfunduar këtë kumtesë, le të jetë sjellja morale ajo që do të na prezantoj neve karshi Zotit dhe njerëzive tjerë. Le të jetë morali ynë karta identifikuese për ne. Le të jenë zemrat tona pasqyrë që do të reflektojnë realitetin-hakikatin hynorë po edhe atë njerëzorë.

6 202 Comments

  44. It’s actually very complicated in this full of activity life to listen news on Television, therefore I only use world wide web for
    that purpose, and obtain the hottest news.

  55. Ahaa, its fastidious discussion concerning this piece of writing
    at this place at this webpage, I have read all that, so now me also
    commenting here.

  59. Magnificent items from you, man. I have take into accout your stuff previous
    to and you are just too great. I actually like what you have acquired right here,
    certainly like what you are stating and the way in which
    in which you say it. You make it enjoyable and you still
    care for to stay it sensible. I can’t wait to read much more from
    you. This is actually a tremendous site.

  61. It is perfect time to make some plans for the future and it’s time to be happy.
    I have read this publish and if I could I desire to recommend you
    some fascinating issues or advice. Perhaps you can write
    next articles regarding this article. I wish to read even more issues approximately it!

  62. You made some decent points there. I checked on the
    net to find out more about the issue and found most people
    will go along with your views on this website.

  63. It’s appropriate time to make some plans for the future and it’s time to be happy.

    I have read this post and if I could I wish to suggest you some interesting things or tips.
    Perhaps you could write next articles referring to this article.
    I desire to read even more things about it!

  65. Wow, amazing blog format! How long have you been running a blog for? you make blogging look easy. The full glance of your website is great, as well as the content!

  66. Howdy would you mind letting me know which webhost you’re working with?
    I’ve loaded your blog in 3 completely different web browsers
    and I must say this blog loads a lot quicker then most.
    Can you suggest a good web hosting provider at a
    reasonable price? Thank you, I appreciate it!

  69. Pingback: keto zone diet food list

  79. You have made some decent points there. I checked on the web
    for more information about the issue and found most people will go
    along with your views on this site.

  81. It is perfect time to make some plans for the future
    and it’s time to be happy. I’ve read this post and if I could I wish to suggest you few interesting things or advice.
    Maybe you can write next articles referring to this article.
    I desire to read even more things about it!

  82. I like the helpful information you provide in your articles.
    I’ll bookmark your weblog and check again here regularly. I am
    quite certain I’ll learn lots of new stuff right here!
    Best of luck for the next!

  86. Greetings from California! I’m bored to tears at work so I decided to browse your blog on my iphone during lunch break.
    I love the info you present here and can’t wait to take a look when I get home.
    I’m surprised at how quick your blog loaded
    on my mobile .. I’m not even using WIFI, just 3G
    .. Anyways, excellent site!

  134. Wow, fantastic blog layout! How long have you been blogging for?

    you made blogging look easy. The overall look of your website is wonderful, let alone the content!

  142. It’s actually a cool and helpful piece of information. I am
    satisfied that you simply shared this useful information with us.
    Please keep us informed like this. Thank you for sharing.

  145. I simply couldn’t go away your website before suggesting that I extremely
    enjoyed the usual information a person supply for your guests?
    Is gonna be back often to check out new posts

  146. We’re a gaggle of volunteers and starting a new scheme in our community.
    Your web site provided us with valuable information to work on. You have done a formidable task and
    our whole neighborhood shall be grateful to you.

  149. I like the valuable information you supply to your
    articles. I’ll bookmark your weblog and take a look at again here frequently.
    I am rather certain I’ll be informed many new stuff right right here!
    Best of luck for the following!

  152. I take pleasure in, cause I found just what I was taking a
    look for. You’ve ended my 4 day lengthy hunt! God Bless you man. Have a nice day.
    Bye

  154. hey there and thank you for your information – I have definitely picked
    up something new from right here. I did however expertise some technical points using this site, as I experienced
    to reload the site many times previous to I could get it to load properly.
    I had been wondering if your web host is OK? Not that I am
    complaining, but slow loading instances times will very frequently affect your placement in google and can damage
    your quality score if advertising and marketing with Adwords.
    Well I am adding this RSS to my e-mail and can look out for
    a lot more of your respective intriguing content.
    Make sure you update this again soon.

  162. This design is incredible! You obviously know how to keep a reader amused.
    Between your wit and your videos, I was almost moved to start my own blog (well,
    almost…HaHa!) Fantastic job. I really enjoyed what you had to say, and more than that, how you presented it.
    Too cool!

  163. I got this web page from my pal who informed me concerning this web page and at the moment this time I am visiting this website and reading very informative articles or
    reviews at this place.

  183. Pingback: viagra without a doctor prescription
  193. Pingback: sildenafil
  199. Pingback: viagra sale
  312. Pingback: viagra 100mg

  424. What’s Taking place i’m new to this, I stumbled upon this I have found It positively useful and it has helped me out loads. I hope to give a contribution & assist other users like its helped me. Good job.

  519. I’ll immediately seize your rss feed as I can’t to find your email subscription hyperlink
    or e-newsletter service. Do you’ve any?
    Kindly allow me know so that I could subscribe. Thanks.

  534. Pingback: viagra price

  600. You’ve made some really good points there. I checked on the web
    for more information about the issue and found most individuals will go along with your views
    on this site.

  636. I will right away take hold of your rss as I
    can’t to find your email subscription link or e-newsletter service.

    Do you have any? Please permit me know so that I may subscribe.
    Thanks.

  666. Pingback: cialis tadalafil 20mg

  678. I’ve been surfing online more than 3 hours today, yet I never found
    any interesting article like yours. It’s
    pretty worth enough for me. Personally, if
    all site owners and bloggers made good content as you
    did, the net will be a lot more useful than ever before.

  958. Pingback: how to get cialis online
  991. Pingback: cialis free samples

  1010. Холостячка 2 сезон https://bit.ly/39ioLkW Смотреть онлайн шоу Холостячка 2 сезон на СТБ.
    Пост шоу можно смотреть тут. Холостячка стб 2 сезон 1-2 серия

  1022. Холостячка 2 сезон https://bit.ly/39ioLkW Смотреть онлайн шоу Холостячка 2 сезон на СТБ.
    Пост шоу можно смотреть тут. Холостячка стб 2 сезон 1-2 серия