Shëndeti

Historia e mjekësisë islame

— 8 Prill, 2018 127 comments

Dituria për mjekësinë u përhap nëpër Kalifatin Islam në kohën në mes të rënies së Perandorisë Romake në shek. V dhe renesansës evropiane në shek. XV. Megjithatë, lulëzimi i institutcioneve mjekësore islame ka filluar gjatë shek. IX dhe përputhet me kohën e artë të Kalifatit Abbasit në Lindje (749-1258).

Ky det i diturisë, i cili rrodhi gati katërqind vjet, më vonë u ndal nga invadimi mongol në Kalifatin e Lindjes dhe pas rënies së Kalifatit të Perëndimit në Spanjë.

Mjekësia tradicionale islame ka eklektik të lartë dhe është ngritur mbi themelet e diturisë më të hershme mjekësore, duke përfshirë këtu diturinë indiane, romake, greke dhe siriane. Faza fillestare e zhvillimit të mjekësisë islame ishte koncentruar në përkthimin e veprave greke, persiane dhe nestoriane në gjuhën arabe.

Kjo periudhë njihet me emrin Medresetu-Shurrah el-Igriki- jjin (Shkolla e komentuesve të veprave greke), në të cilën dijetarët kanë përkthyer kryesisht të gjitha veprat greke mbi mjekësinë dhe shkencën. Në të vërtetë muslimanët janë meritorë për ruajtjen, ndërmjet të tjerash, të shumë veprave të Galenit dhe Hipokratit dhe Evropa për herë të parë është njohur me mjekësinë greke nëpërmjet përkthimeve arabe.

Në fazën tjetër të arritjes së shpejtë të shkencës greke dhe persiane, gjenerata e re e shkencëtarëve islamë ka dalë me koncep- tet e veta autentike (origjinale) dhe me kontributin e vet në mjekësi, ndërsa veprat e këtyre skolastikëve, siç janë veprat e Ibn Sina El Raziut (Avicena) dhe të tjerëve, kanë dominuar në shkollat mjekësore evropiane disa shekuj me radhë.

Kalifi abbasit Me’muni hedhi një hap gjigant në drejtim të përcaktimit të pjesëve që duheshin përkthyer dhe të shkollave mjekësore kur e krijoi Dar el-Hikma (Shtëpia për shërim) në Bagdad. Ky institucion kryesor ka përfshirë shkollën për përkthim, të cilën e ka udhëhequr mjeku dhe filozofi Hunejn ibn Is’hak el- ’lbadi (810-873), i cili njëkohësisht e kryente edhe rolin e përkthyesit kryesor në atë kohë, ndërsa ai ishte rastësisht i biri i farmacistit të qytetit Hirat ne Irak.

Këto shkolla mjekësore i kanë vënë themelet e praktikës mjekësore në atë kohë dhe kanë kontribuar mjaft në zgjerimin e arritjeve të reja në mjekësi, në kujdesin ambulantor ndaj pacientit dhe në klinikat mobile.

Në mesin e këtyre shkollave dhe spitaleve, më i madhi dhe më i njohuri ka qenë spitali El Nuri në Damask (1160), që ka vepruar gati 300 vjet dhe spitali Mensuri në Kajro të Egjiptit (1276). Një kohë Bagdadi kishte afro 600 spitale, ndërsa Kordoba në Spanjë kishte më shumë se 500. Spitalet më të mëdha kanë pasur bibliotekën, klinikën jashtë ambulantore, dhe shkollat mjekësore.

Këto spitale kanë punuar me kujdes e zell në hulumtimin e ndarjes së pacientëve me temperaturë apo sëmundje infektive njësoj sikurse edhe të sëmurët mentalë. Shkollimi mjekësor është përhapur pikërisht nga këto spitale. Aty studentët kërkonin shkollën teorike dhe praktike, ndërsa këto mësime i merrnin nga mjekët dhe kirurgët e njohur, që ishin zgjedhur për të shërbyer në këto spitale.

Spitali Mensuri ishte spitali i parë i cili kujdesej për shkencën, mësimin dhe gjendjen sociale. Ai e kishte ndarë mbrojtjen dhe kujdesin për gra, fëmijë dhe rekonvalescentë, kujdesin ndaj të sëmurëve me sëmundje specifike, historinë e gjer të sëmundjes dhe klinikat jashtambulantore.

Si plotësim i kësaj, ekzistonin biblioteka të vogla dhe përmbledhje private, të gjitha vepra mjekësore me së paku 100.000 libra. Këto biblioteka kishin vepra mjekësore, përveç veprave të tjera shkencore, siç ishin veprat që flitnin për astronominë, kiminë, gjeometrinë, filozofinë dhe shkenca të tjera. Në këtë kohë, kryeqyteti lindor dhe perëndimor i Kalifatit u bënë qendra të civilizimit, ndërsa institucionet mjekësore dhe puna kërkimore-shkencore financohej nga shteti.

Mjekët islamë dalloheshin në ligjëratat e tyre si për çështje klinike, ashtu edhe për çështje të mjekësisë bazike. Nga studentët e mjekësisë kërkohej të ishin të shkolluar në shkencat bazike dhe të kenë dituri përkatëse nga veprat e autoriteteve mjekësore, siç ishin, ndër të tjera, ato të Galenit, Hipokratit dhe të El-Zahravit.

Dituria mjekësore ishte përmbledhur në një vepër të shkruar, kështu që testet klinike kanë mundur të arsyetohen dhe të argumentohen deri në një kufi të caktuar, ndërsa studentët janë pyetur në shkencat bazike. Vetëm ata që kanë arritur sukses dhe kanë kaluar, u është lejuar t’u nënshtrohen testeve klinike, ndërsa vërtetimi në mjekësi ka kërkuar dituri adekuate nga të dy fushat.

Kalifi abasit El-Muktadiri (vdekur më 908) ka kërkuar nga mjeku i shquar Sunnen ibn Thabiti (vdekur në vitin 976) që t’i pyeste të gjithë mjekët dhe t’i certifikonte ata që janë kualifikuar për praktikën mjekësore. Megjithatë, kolegjiumi mjekësor dhe mjekët e njohur kanë qenë të përjashtuar nga kjo kërkesë.

Shkencëtarët islamë kanë përmirësuar dhe e kanë zhvilluar më tej edhe farmakologjinë dhe kiminë. Ata kanë përshkruar shumë ilaçe, si: sana, kamfuri, arrat moskate, pykëzat etj., por janë shërbyer edhe karafilat etj. Janë shërbyer gjithashtu me tretës të rinj të ilaçeve, siç është: shurupi i trëndafilit dhe i portokallit.

Kanë përdorur gjithashtu aldehidet, alkoolin dhe tretës të tjerë të ngjashëm duke zhvilluar edhe më tej metodat e testimit të pastër- tisë së metaleve dhe kimikateve. Këmbëngulësia e tyre në kërkimin e metodave të shndërrimit të metaleve në punime artistike rezultoi me zbulimin e disa kimikateve, siç janë metalet acidike, antimoni, bismuti, amoniaku dhe bashkëdyzimet e zhivës. Fjalët arabe si alkool (arab. kuhul), shurup (arab. shurub) dhe të tjera, janë përdorur gjerësisht.

Proceset kimike bazike, duke përfshirë destilimin, kristalizimin dhe sublimimin janë zbuluar gjithashtu në këtë mënyrë. Është e njohur po ashtu që mjekët islamë e kanë përdorur cannabis sativa indica (arab. kuunab hindi; hashishatul kaif) si anestetik, ndërsa ekzistojnë shenja se e kanë njohur inhalimin gjatë përdorimit të anestezionit.

Vepra e El-Kindit mbi metodën e përshkrimit dhe dozimin e përcaktuar e të saktë të ilaçeve është e njohur mirë. Ai ka përdorur ligjin e progresionit gjeometrik në përshkrimin e ilaçeve. Dhe, në fund, përhapja e famës së Muhammed ibn Abdullah el-Ash’atinit nga Mosuli i Irakut, si njohës i shkëlqyer i mjekësisë dhe farmakologjisë, bëri që nga të gjitha qytetet e largëta dhe të afërta të vinin studentë për t’i dëgjuar ligjëratat e tij.

127 Comments

  8. Do you have a spam issue on this site; I also
    am a blogger, and I was wondering your situation; we have developed some nice practices and we are looking to exchange
    methods with others, why not shoot me an email if interested.

  14. I have been browsing online more than 3 hours today, yet I never found any interesting article like yours. It’s pretty worth enough for me. In my view, if all webmasters and bloggers made good content as you did, the net will be much more useful than ever before.

  15. I’m extremely impressed with your writing skills as well as with the layout on your blog. Is this a paid theme or did you modify it yourself? Either way keep up the excellent quality writing, it’s rare to see a nice blog like this one today.

  16. My spouse and I stumbled over here by a different website and thought I may as well check things out. I like what I see so now i’m following you. Look forward to looking at your web page again.

  18. Hello there, You have done a great job. I will definitely digg it and personally suggest to my friends. I’m sure they’ll be benefited from this website.

  20. You actually make it seem so easy with your presentation but I find this topic to be really one thing which I feel I might never understand. It seems too complex and extremely broad for me. I am having a look ahead to your subsequent publish, I will try to get the hang of it.

  22. I simply want to tell you that I am just newbie to weblog and absolutely enjoyed you’re website. Likely I’m likely to bookmark your blog . You actually come with good well written articles. With thanks for revealing your web page.

  26. This is really interesting, You’re a very skilled blogger. I have joined your feed and look forward to seeking more of your excellent post. Also, I’ve shared your web site in my social networks!

  27. You actually make it appear really easy along with your presentation but I find this topic to be actually something which I think I’d never understand. It kind of feels too complex and very huge for me. I’m looking ahead for your subsequent put up, I¡¦ll attempt to get the hang of it.

  30. You can definitely see your skills in the work you write. The sector hopes for more passionate writers such as you who aren’t afraid to mention how they believe. At all times follow your heart.

  31. Wow, awesome blog layout! How long have you been blogging for? you make blogging look easy. The overall look of your website is excellent, let alone the content!

  32. Aw, this was an extremely nice post. Taking a few minutes and actual effort to make a very good article? but what can I say? I put things off a whole lot and don’t seem to get nearly anything done.

  35. Undeniably imagine that which you said. Your favourite reason appeared to be at the net the simplest thing to understand of. I say to you, I definitely get annoyed at the same time as people consider worries that they plainly do not realize about. You controlled to hit the nail upon the top and also outlined out the entire thing with no need side effect , other folks can take a signal. Will probably be back to get more.

  38. Good day! I know this is kind of off topic but I was wondering which blog platform are you using for this site? I’m getting tired of WordPress because I’ve had issues with hackers and I’m looking at options for another platform. I would be awesome if you could point me in the direction of a good platform.

  40. Nice post. I was checking continuously this blog and I am impressed! Extremely helpful info particularly the last part 🙂 I care for such info much. I was seeking this certain information for a very long time. Thank you and best of luck.

  42. I intended to create you one very small word to be able to give many thanks the moment again about the superb secrets you’ve shared in this article. This is certainly seriously generous with you to convey without restraint just what many of us could have offered for sale for an ebook to help with making some cash on their own, primarily since you might have done it if you ever wanted. Those thoughts additionally served to be the easy way to know that most people have the same eagerness like my very own to realize a lot more in respect of this condition. I’m sure there are lots of more fun situations ahead for individuals that look over your site.

  45. Howdy! I just want to give an enormous thumbs up for the good data you could have here on this post. I will be coming again to your blog for more soon.

  50. Wow! Thank you! I constantly needed to write on my site something like that. Can I take a portion of your post to my blog?

  51. Great website. A lot of helpful info here. I¡¦m sending it to some buddies ans additionally sharing in delicious. And obviously, thank you on your sweat!

  79. This design is steller! You definitely know how to keep a reader entertained. Between your wit and your videos, I was almost moved to start my own blog (well, almost…HaHa!) Excellent job. I really enjoyed what you had to say, and more than that, how you presented it. Too cool!

  113. Terrific post but I was wanting to know if you could write
    a litte more on this topic? I’d be very thankful if you could elaborate a little bit more.
    Thank you!

  118. Hello, Neat post. There’s a problem together with your website in web explorer, would test this?K IE nonetheless is the market chief and a huge element of other folks will omit your wonderful writing due to this problem.

Lini një Përgjigje

Adresa juaj email s’do të bëhet publike.